Η λατινική ονομασία του φυτού είναι (Fraxinus ornus). Συνώνυμο της είναι το Arbor fraxinifolio. Στην αρχαιότητα αναφέρεται με το όνομα μελία ή μελιάδι.
Σε αρκετές περιοχές της χώρας μας ακόμη και σήμερα αναφέρεται με το ίδιο όνομα «μελιός», αλλά το επικρατέστερο είναι «φράξος (Fraxinus ornus)». Ο Όμηρος κατ’ επανάληψη αναφέρει το φράξο και ότι εκ του είδους αυτού κατασκευαζόταν τα δόρατα (Ιλιάδα: Ν, 178. Π, 767. Χ, 225). Ο Ησίοδος αναφέρει, ότι ο Ζευς έπλασε την τρίτη γενιά των ανθρώπων ισχυρή όπως το ξύλο της μελιάς («εκ μελιά, δεινόν τε και όβριμον» – Έργα και Ημέραι, 144).
Στην πραγματικότητα ονομάζεται ψευδομελία και περιλαμβάνει 5 είδη. Στη χώρα μας το συναντούμε με τις ονομασίες Πασχαλιά (σε όλη την Ελλάδα σχεδόν την αποκαλούν έτσι γιατί ανθίζει τον Απρίλιο μαζί με την Πασχαλιά και τα άνθη τους μοιάζουν), Σολωμό (Νάξο), Μοσχοκαρφιά, Μελιά, Αγριοπασχαλιά, Λίλας των Ινδιών, Φράξος. Στην Κύπρο την ονομάζουν και Λουλουδιά ή Μαυρομάτα.
Περιγραφή:
Ανήκει στην οικογένεια των Ιπποκαστανεωδών ή των Μελιωδών. Είναι δέντρο ιθαγενές σε Ινδίες, Αυστραλία και Β. Αμερική. Έχει εισαχθεί εδώ και πολλά χρόνια στην Ελλάδα όπου έχει εγκλιματισθεί ως καλλωπιστικό φυτό. Κυρίως χρησιμοποιείται σε δενδροστοιχίες στα νότια μέρη της χώρας μας. Είναι μεγάλο φυλλοβόλο δένδρο με γρήγορη ανάπτυξη, που έχει φλοιό τεφρομελανό, ρογμώδη, ξύλο σκληρό και βαρύ και αντέχει στη σκόνη και τα καυσαέρια των πόλεων. Πλούσιο φύλλωμα με φύλλα δις πτεροσχιδή, μακρόμισχα, με φυλλάρια 2,5 έως 5 εκατοστών, ωοειδή – λογχοειδή, μυτερά, πριονωτά. Άνθη γαλαζοβιολετιά, αρωματικά, σε μεγάλους ποδίσκους. Καρπός σχεδόν στρογγυλός, με διάμετρο 6-18 χιλιοστά, κίτρινος. Φτάνει σε ύψος και τα 10 μέτρα και είναι από τα εξαίρετα καλλωπιστικά φυτά γιατί ανθίζει πρώιμα.
Ιστορικά στοιχεία:
Είναι βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Το ξύλο του δέντρου το χρησιμοποιούσαν στην εβενουργική και στην τόρνευση. Ο Όμηρος αναφέρει ότι έφτιαχναν λόγχες από το ξύλο του.
Ο μεγάλος Άραβας γιατρός Αβικένας, αναφέρει πως το φυτό είναι τοξικό. Το χρησιμοποιούσε σε μικρές δόσεις σαν εμμηναγωγό, ορεκτικό και κατευναστικό. Τις ιδιότητες αυτές επιβεβαίωσαν μετά από μελέτη και οι Μπερτόν, Βαλεντίν και Γκριφόν Ντουβάλ.
Επίσης από το κόμμι της μελίας παράγεται το γνωστό σε όλους μας Μάννα, το οποίο χρησιμοποιούν οι άραβες για την παραγωγή ψωμιού. Στις Ινδίες από τους καρπούς της αγριοπασχαλιάς, εκθλίβουν κάποιο έλαιο το οποίο χρησιμοποιούν ως φωτιστικό.
Από την λιπαρά – κηρώδη ουσία που περιέχουν κατασκευάζουν κεριά τα οποία καίγονται χωρίς να αφήνουν άσχημη οσμή. Τα σπέρματα του καρπού τα χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή κομπολογιών τα οποία αποκαλούσαν «άγιο ξύλο». Παραδοσιακά στην Βόρεια Ινδία την χρησιμοποιούσαν εξωτερικά σε εγκαύματα (το φρέσκο απόσταγμα των φύλλων) και σε περιπτώσεις ουλίτιδας με στοματικές πλύσεις.
Στην Ινδία επίσης χρησιμοποιούσαν το έγχυμα του φλοιού σε περιπτώσεις βλεννόρροιας. Για την θεραπεία της νόσου έπιναν 30-50 ml δυο φορές την ημέρα. Κατά την διάρκεια της θεραπείας δεν επιτρεπόταν να καταναλώνουν μπαχαρικά. Το έγχυμα το χρησιμοποιούσαν επίσης σε αιμορροΐδες που φλεγμαίνουν. Για την θεραπεία τους έπιναν 5 ml τρις φορές την ημέρα.
Χρησιμοποιούσαν επίσης το απόσταγμα των φύλλων του δέντρου σε πυρετούς.
Η δοσολογία τους ήταν 5-10 ml δυο φορές την ημέρα για 7 ημέρες. Εσωτερικά επίσης το έλαιο των καρπών το έπιναν σε περιπτώσεις είναι πυρετού από ελονοσία και σε λέπρα. Στην Ευρώπη βοτανοθεραπευτές που ασχολήθηκαν με το φυτό, ανακάλυψαν και άλλες θεραπευτικές ιδιότητες, όπως την φθειροκτόνο (καταστρέφει τις ψείρες της κεφαλής, του σώματος και του εφηβαίου), την αντιφαλακρωτική (προλαβαίνει την φαλάκρα και αυξάνει την τριχοφυΐα). Οι Πέρσες εδώ και εκατονταετίες κατασκεύαζαν από τον καρπό του φυτού, αλοιφή που θεράπευε την ψώρα και τον άχωρα (κασσίδα) του τριχωτού και των ονύχων.
Στην Αμερική από το λάδι των σπερμάτων κατασκεύαζαν αλοιφή για τους ρευματισμούς, το δε καρπό τον χρησιμοποιούσαν ως ανθελμινθικό. Το έλαιο του φυτού το χρησιμοποιούσαν κατά των κακοηθών και διαλειπόντων πυρετών και για τόνωση των εξαντλημένων οργανισμών, σε περιόδους αναρρώσεων. Το χρησιμοποιούσαν ακόμη για επούλωση πληγών, εκδορών κ.α. Ο Biett δοκίμασε τον πολτό των καρπών σε παιδιά, τα οποία παρουσίασαν ασήμαντες ενοχλήσεις, αλλά παράλληλα απέβαλαν τις έλμινθες από τις οποίες έπασχαν. Οι ανθελμινθικές ιδιότητες του φυτού, είναι δραστικότερες στις ρίζες. Αυτές οφείλονται σε ένα δραστικό συστατικό του φυτού, το οποίο ονομάζεται Αζαριδίνη.
Μελισσοκομικά χαρακτηριστικά:
Ο Φράξος (Fraxinus ornus) είναι ένα μελισσοκομικό φυτό που δεν φημίζεται συνήθως για το μέλι του διότι την εποχή που ανθίζουν οι ασπροκίτρινες ταξιανθίες του (Απρίλιο – Μάιο), οι ανάγκες του μελισσιού σε τροφές είναι πολύ μεγάλες γι ΄αυτό και το μέλι από τον Φράξο σπάνια εμφανίζεται στο τελικό προϊόν. Όμως το μεγάλο ατού σε αυτό το φυτό είναι η κατά κίτρινη γύρη που διαθέτει και κάνει της μέλισσες να συνωστίζονται κατά δεκάδες πάνω του. Ειδικότερα στη βόρειο Ελλάδα, και ποιο συγκεκριμένα στην περιοχή της Ροδόπης υπάρχει παντού και γίνεται στην κυριολεξία ΧΑΜΟΣ από μέλισσες που συλλέγουν άφθονη γύρη και νέκταρ.
Πηγή: attikimelisokomia.gr
